Euthanasie: zowel buitengewoon als normaal
Voor de arts blijven verzoeken om euthanasie of hulp bij zelfdoding ingewikkeld. De verwachting van de patiënt en bereidheid van de arts kunnen daarom botsen. Docent medische ethiek Marianne Snijdewind deed onderzoek naar de normalisering van euthanasie en hulp bij zelfdoding. ‘Ik vond aanwijzingen voor normalisering, maar ook elementen die erop wijzen dat het buitengewoon medisch handelen blijft.’ Snijdewind verdedigt haar proefschrift op 27 februari bij Amsterdam UMC.
Snijdewind onderzocht in hoeverre euthanasie en hulp bij zelfdoding als normaal worden gezien. Ze onderscheidt hierin twee niveaus: maatschappelijke en wettelijke normalisering. Het eerste niveau gaat over de mate waarin levensbeëindiging op verzoek maatschappelijk geaccepteerd is. Het tweede niveau heeft betrekking op wettelijke kaders rond actieve levensbeëindiging. ‘Beide niveaus beïnvloeden elkaar en werken op elkaar in,’ aldus Snijdewind.
Spanningen
Snijdewind heeft het maatschappelijke niveau van normalisering vergeleken met het wettelijke niveau. ‘Hierbij zie je dat patiënten verwachtingen hebben op het gebied van euthanasie die voorbij de wettelijke grenzen gaan. Tegelijkertijd zijn artsen soms niet bereid een euthanasieverzoek in te willigen als het wel binnen de wettelijke grenzen valt.’ Het verschil in wens, wettelijke grenzen en bereidwilligheid kan voor spanningen zorgen. ‘Artsen kunnen zich hierdoor onder druk gezet voelen en meer terughoudend worden om de verzoeken uit te voeren.’
In haar onderzoek kwam ook naar voren dat miscommunicatie, onzichtbaar lijden en onverwachte gebeurtenissen het moeilijk maken voor een arts om een verzoek in te willigen. Deze factoren maken de situatie complexer. De promovenda concludeert dat euthanasieverzoeken voortkomend uit dementie of psychiatrische aandoeningen vaker ingewikkeld worden door aanwezigheid van één of meer van deze factoren, en dat maakt een beslissing voor de arts soms erg lastig.
Levenseindekliniek
Als de patiënt en arts niet op een lijn zitten en er niet uit komen, kunnen patiënten naar de Levenseindekliniek gaan. Deze kliniek kan op zichzelf gezien worden als een teken van normalisering. ‘Het omgekeerde is echter ook waar: de kliniek is ook een teken dat levensbeëindiging op verzoek zo moeilijk blijft voor artsen dat ze vaak niet bereid zijn om het zelf uit te voeren.’