Ik wil meedoen aan onderzoek

Bij Amsterdam UMC, locatie VUmc zetten we ons iedere dag in om onze zorg nog beter te maken. Om bijvoorbeeld nieuwe behandelingen voor ziekten te vinden, doen we wetenschappelijk onderzoek. Veel van deze onderzoeken kunnen we pas doen als onze patiënten meedoen. Alleen op die manier kunnen we kijken of een nieuwe behandeling ook werkt zoals we verwachten. En of er misschien bijwerkingen zijn.

Uw arts, of een andere medewerker van ons ziekenhuis, kan u daarom vragen om mee te doen aan een onderzoek. U kunt zich niet zelf aanmelden voor een onderzoek. Wilt u meedoen aan een wetenschappelijk onderzoek in ons ziekenhuis? Dan kunt u contact opnemen met uw behandelend arts.

Hoe beslis ik of ik meedoe?

Heeft uw arts u gevraagd om aan een onderzoek mee te doen? Dan kan de informatie op deze pagina’s u helpen een beslissing te nemen. U vindt hier alleen algemene informatie over wetenschappelijke onderzoeken in ons ziekenhuis. Zo kunt u lezen hoe we omgaan met risico’s en bijwerkingen, welke rechten en plichten u heeft en hoe een wetenschappelijk onderzoek bij ons werkt. Precieze informatie over het onderzoek waar u voor gevraagd bent, krijgt u van uw behandelend arts.

Folder over wetenschappelijk onderzoek

Meer informatie over wetenschappelijke onderzoeken kunt u ook vinden in de brochure Medisch-wetenschappelijk onderzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de website van het Ministerie.

Andere namen voor onderzoek

Goed om te weten: voor wetenschappelijk onderzoek zijn veel namen. Voorbeelden van namen die u kunt tegenkomen zijn:

  • wetenschappelijk onderzoek
  • wetenschappelijke studie
  • klinisch (wetenschappelijk) onderzoek
  • klinische research
  • clinical trial
  • medisch experiment

Een beslissing nemen

Heeft uw arts u gevraagd om aan een wetenschappelijk onderzoek mee te doen? Dan kunt u rustig nadenken of u aan het onderzoek mee wilt doen. Om u hierbij te ondersteunen, bespreekt uw arts het onderzoek met u. Wat uw arts zegt, krijgt u ook op papier. Zo kunt u thuis alles nog eens rustig doorlezen. We raden u aan om alle informatie rustig te overdenken. En alle voor- en nadelen voor uzelf op een rijtje te zetten. Wat zijn de mogelijke risico’s? En wat betekent het onderzoek praktisch?

Bijna elk wetenschappelijk onderzoek zorgt namelijk voor meer onderzoeken, controles en bezoeken aan het ziekenhuis. En dus voor tijd en inspanning van u. Meer dan wanneer u een ‘gewone’ behandeling krijgt. Heeft u meer informatie of uitleg nodig om te kunnen beslissen? Aarzel niet en vraag uw arts ernaar. Als u mee wilt doen aan het onderzoek, vragen wij u een schriftelijk toestemmingsformulier te ondertekenen. U kunt zich altijd bedenken en uit het onderzoek terugtrekken.

Onderzoek naar medicijnen

Bent u gevraagd om mee te doen aan een wetenschappelijk onderzoek naar medicijnen? Dan is het goed om te weten dat medicijnen pas na een lange weg in laboratoria en onderzoekscentra bij mensen worden getest. Een wetenschappelijk onderzoek naar medicijnen begint in het laboratorium. Daar testen onderzoekers of een nieuw medicijn goed zou kunnen werken. Zijn de resultaten positief? Dan testen onderzoekers bij dieren of het medicijn werkt en bijwerkingen heeft. Pas als hieruit blijkt dat een nieuw medicijn goede resultaten heeft en veilig lijkt, gaan we bij mensen onderzoeken. Voordat er mensen aan een wetenschappelijk onderzoek naar medicijnen meedoen, is er dus al heel wat onderzoek gedaan.

Risico’s en bijwerkingen

Deelname aan een wetenschappelijk onderzoek brengt risico’s en bijwerkingen met zich mee. De behandelingen en medicijnen die we onderzoeken zijn nieuw en nog niet alle risico's en bijwerkingen zijn bekend. Het doel van het onderzoek is juist het opsporen van alle effecten van de behandelingen en medicijnen. Hoe groot het risico is, hangt af van de behandeling of het medicijn, de patiënt en zijn ziektetoestand. De onderzoekers nemen allerlei maatregelen om eventuele risico’s zo klein mogelijk te maken. Ook de medisch-ethische commissie heeft hier een rol in. Uw arts informeert u over de mogelijke risico's en bijwerkingen bij het onderzoek waarvoor u bent gevraagd. U zult voordat u beslist of u meedoet, de mogelijke voordelen tegen de risico's of nadelen moeten afwegen. Uw arts ondersteunt u daarbij.

Medisch-etische commissie

De ‘wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (wmo)’ bepaalt dat een erkende medisch-ethische toetsingscommissie onderzoeken moet goedkeuren. Pas na goedkeuring van deze commissie mogen wetenschappelijk onderzoeken worden uitgevoerd. Veel Nederlandse ziekenhuizen hebben zo'n commissie. Zo ook Amsterdam UMC, locatie VUmc. De medisch-ethische commissie kijkt onder andere of:

  • het onderzoek zinvol is
  • er niet te veel risico's en/of nadelen voor de deelnemers zijn
  • er goede, schriftelijke informatie voor de deelnemers is

    Vindt de commissie dat dat het onderzoek te weinig rekening houdt met de belangen van de deelnemers? Of dat het onderzoek een te zware belasting voor hen is? Dan keurt de commissie het onderzoek niet goed. Dit betekent dat het onderzoek niet zo mag worden uitgevoerd.

    Verzekering

    Onderzoekers proberen te voorkomen dat er tijdens het onderzoek iets mis gaat. Ook de medisch-ethische toetsingscommissie bekijkt zorgvuldig of er niet te veel risico’s of nadelen voor de deelnemers zijn. Toch kunnen zich altijd onvoorziene problemen voordoen. Hiervoor is een aparte risicoverzekering afgesloten. Hieruit kan eventuele schade als gevolg van het onderzoek worden vergoed.

    Rechten en plichten

    Als u meedoet aan een onderzoek, heeft u rechten en plichten. Wilt u er meer over lezen? Bekijk dan de brochure Medisch-wetenschappelijk onderzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

    Recht om zelf te beslissen over deelname (vrijwilligheid)

    U bent nooit verplicht om mee te doen aan een wetenschappelijk onderzoek. Het is altijd uw vrije keuze. Uw keuze heeft geen enkele invloed op uw behandeling en de kwaliteit van onze zorg aan u.

    Recht op het ontvangen van informatie en het stellen van vragen

    Voor, tijdens en na het onderzoek heeft u recht op informatie. Denk aan informatie over het doel van het onderzoek en de voor- en nadelen van deelname voor u. Uw arts behoort u die informatie te geven. 

    Gebruik van uw gegevens en lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek

    U kunt bezwaar maken tegen het gebruik van uw gegevens en lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek. Voor meer informatie kunt u de folder ‘Geen bezwaar?’ bekijken.

    Recht op tussentijds stoppen met het onderzoek

    U kunt altijd stoppen met het onderzoek. Ook als u heeft beloofd mee te doen en zelfs als u al begonnen bent met het onderzoek. 

    Vertrouwelijkheid van uw gegevens

    Tijdens wetenschappelijke onderzoeken verzamelen onze onderzoekers bepaalde gegevens. De gegevens die we verzamelen zijn vertrouwelijk en worden anoniem verwerkt. Uw gegevens krijgen daarom een nummer, uw naam wordt weggelaten. Wanneer de resultaten van een onderzoek worden gepubliceerd, zal daaruit nooit uw naam herleid kunnen worden.

    Plichten

    Naast rechten heeft u ook plichten. Zo moet u bij sommige onderzoeken nuchter verschijnen of de overgebleven medicijnen weer inleveren. Bijna elk wetenschappelijk onderzoek zorgt bovendien voor meer onderzoeken, controles en bezoeken aan het ziekenhuis. En dus voor tijd en inspanning van u. Het is belangrijk dat u zich aan de afspraken houdt. Alleen dan kunnen wij het onderzoek goed doen en zijn de uitkomsten betrouwbaar. Houdt u zich niet aan de afspraken? Dan zal uw arts uw deelname aan het onderzoek beëindigen en met u overleggen over de verdere behandeling.

    Methoden van onderzoek

    Wetenschappelijk onderzoek maakt het mogelijk nieuwe en steeds betere behandelingen te ontwikkelen. Daarnaast doen we wetenschappelijk onderzoek om te bewijzen dat een nieuw medicijn werkt en voldoende veilig is. Pas als dit is bewezen, komt het medicijn in de apotheek. Er zijn verschillende manieren om onderzoek te doen. Op deze pagina leggen we de meest gebruikte methoden uit.

    Loten

    Tijdens een wetenschappelijk onderzoek vergelijken de onderzoekers vaak een nieuwe behandeling met een al bestaande behandeling. Daarom verdelen we de deelnemers (proefpersonen) in groepen. Eén groep krijgt de bestaande behandeling. De andere groep de nieuwe behandeling. We loten wie in welke groep komt. Zo kunnen we de groepen goed met elkaar vergelijken en conclusies trekken. Een mooi woord voor loten bij onderzoeken is randomisatie.

    Onderzoek naar medicijnen

    Onderzoeken naar medicijnen voeren we meestal uit in verschillende fasen. In de eerste fase betrekken we een klein aantal deelnemers. Dit zijn meestal gezonde vrijwilligers. In de volgende fasen doen er patiënten mee. Eerst een klein aantal patiënten, later grotere groepen.

    Placebo

    Ligt het gunstige effect wel aan de behandeling zelf? Soms wil een onderzoeker een antwoord op deze vraag. Een effect kan namelijk meerdere oorzaken hebben. Om hierover meer te weten te komen, vergelijken we de nieuwe behandeling met 'geen behandeling'. Dit doen we door de ene groep wel een behandeling te geven en de andere groep een placebo. Een placebo ziet er net zo uit als het medicijn dat we onderzoeken. Er is één verschil: een placebo bevat geen werkzame bestanddelen. Zo weten de deelnemers niet welke behandeling ze krijgen. Alleen dan kunnen we conclusies trekken.