Behandelingen van cognitieve klachten bij MS helpen

Ilse Nauta onderzocht voor twee behandelingen het effect op cognitieve problemen bij mensen met MS. Zowel de deelnemers behandeld met mindfulness als cognitieve revalidatietherapie gaven na de behandeling aan dat ze minder last hadden van cognitieve klachten, maar na verloop van tijd liet ook de controlegroep een afname zien in de gerapporteerde cognitieve klachten. Verder behaalden deelnemers na cognitieve revalidatietherapie hun persoonlijke cognitieve doelen beter en na mindfulness werd er een positief effect op de snelheid van het denken gevonden. Resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift: Multiple Sclerosis and Related Disorders.

De helft van de mensen met MS worstelt met cognitieve problemen. Ze zijn vergeetachtig, kunnen zich moeilijk concentreren of herkennen tijdens een autorit sommige punten langs de weg niet meer. Cognitieve problemen komen in alle stadia van de ziekte MS voor, soms zelfs al kort na de diagnose. Op dit moment is het onduidelijk welke behandelingen het beste de cognitieve problemen in het dagelijks leven bij MS kunnen verminderen. De behandelingen die Ilse Nauta en collega’s onderzochten waren mindfulness en cognitieve revalidatietherapie. Deze behandelingen werden vergeleken met een controlegroep die informatie kreeg van een MS-verpleegkundige (meer uitleg over de behandelingen onderaan dit artikel).

Doelen zetten
Ruim honderd mensen werden verdeeld over de drie groepen en de behandelgroepen kregen 9 weken een behandeling. Naast het effect van de behandeling op cognitieve testen, keken de onderzoekers ook naar hoe de deelnemers hun cognitieve klachten ervaarden. Van tevoren stelden de deelnemers twee persoonlijke doelen op over cognitieve problemen in het dagelijks leven, voorbeelden zijn: minder vastlopen tijdens een gesprek en meer taken afmaken. Zowel de mensen behandeld met mindfulness als zij die cognitieve revalidatietherapie kregen, gaven na de behandeling aan dat ze minder last hadden van cognitieve klachten. Maar in de loop van de tijd waren deze verbeteringen hetzelfde als bij de groep die informatie van de MS-verpleegkundige  ontving. Verder lieten mensen behandeld met mindfulness verbeteringen zien in de snelheid van het denken. Dit is een van de meest voorkomende cognitieve problemen bij MS. Mensen behandeld met cognitieve revalidatietherapie behaalden hun persoonlijke cognitieve doelen beter. Deze laatste twee bevindingen waren zelfs zes maanden na afloop van de behandeling zichtbaar.

Behandeling helpt
Dit onderzoek laat zien dat verschillende behandelingen nuttig kunnen zijn voor mensen die last hebben van cognitieve problemen bij MS. De cognitieve stoornis zelf lijkt niet te herstellen door de behandeling, maar men heeft er gemiddeld genomen minder last van en kan er beter mee omgaan. Door de mindfulness behandeling kunnen de cognitieve functies mogelijk wel verbeteren. In een vervolgonderzoek worden stemming, vermoeidheid en kwaliteit van leven die bij de deelnemers gemeten zijn voor en na de behandeling geanalyseerd en wordt (met MEG-scans) gekeken of er veranderingen in de hersenen plaatsvinden na de behandelingen.

Waar heen met cognitieve problemen?

Als mensen met MS cognitieve problemen ervaren is het belangrijk dat zij dit bespreken met hun neuroloog, MS verpleegkundige of bijvoorbeeld revalidatiearts. De behandelaar kan indien nodig en wenselijk een doorverwijzing naar een neuropsycholoog regelen waar uitgebreider cognitief onderzoek kan worden verricht en een eventueel behandeladvies kan worden gegeven.
Bij het MS Centrum Amsterdam kunnen mensen met MS en cognitieve klachten terecht bij een speciale poli: second opinion MS en cognitie (SOMSCOG). Bij deze poli wordt tijdens een screeningsdag uitgebreid gekeken naar de oorzaak en ernst van de cognitieve klachten en wordt advies gegeven over een eventuele behandeling. Lees hier meer over in de folder

Origineel artikel
Cognitive rehabilitation and mindfulness reduce cognitive complaints in multiple sclerosis (REMIND-MS): A randomized controlled trial. Ilse M. Nauta et al Mult Scler Relat Disord. 2023 Jan

Het onderzoek was een samenwerking met Radboud Universiteit in Nijmegen en Klimmendaal Revalidatiespecialisten in Arnhem.

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door een subsidie van Stichting MS Research.

Uitleg over de behandelingen

Mindfulness behandeling (volledige naam: mindfulness-based cognitieve therapie)

Mindfulness wordt ook wel gezien als een aandachttraining. Door middel van meditatie- en ademhalingsoefeningen leerden de deelnemers om hun aandacht te reguleren en minder op de automatische piloot te handelen. Deelnemers leerden om meer in het moment aanwezig te zijn en bewuster te zijn van emoties, gedachten en gedrag.

De behandeling bestond uit acht groepssessies van ongeveer 2,5 uur waarbij diverse oefeningen gedaan worden en er was ruimte voor gesprekken en rust. Daarnaast was er een lange bijeenkomst waarbij de oefeningen in stilte werden uitgevoerd (stilte dag).

De thema’s die aan bod kwamen tijdens de behandeling:

• De automatische piloot
  Omgaan met obstakels
  Aandacht voor de ademhaling
  Erbij blijven
  Toelaten en accepteren wat er is
  Communicatie in aandacht
  Hoe kan ik het beste voor mezelf zorgen?

 De mindfulness behandelingen werden gegeven door gekwalificeerde mindfulness docenten. Meer informatie over mindfulness: https://radboudcentrumvoormindfulness.nl/mindfulness/    

Cognitieve revalidatietherapie

Cognitieve revalidatietherapie bestond uit negen sessies van 2,5 uur. Tijdens deze training kwamen verschillende cognitieve vaardigheden aan bod. Deelnemers leerden strategieën aan die ze in het dagelijks leven kunnen gebruiken. De training startte met algemene informatie over MS en mogelijke klachten. Daarna volgden er zes trainingsmodules:

1.    Tijdsdruk
2.    Geheugen
3.    Planning
4.    Vermoeidheid
5.    Veranderingen in emoties en gedrag
6.    Verwerking en aanpassing.

Informatievoorziening door MS-verpleegkundige

Deelnemers uit deze groep kregen één afspraak met een MS-verpleegkundige. Tijdens deze afspraak werd er informatie gegeven over cognitieve klachten. Ook kregen ze informatie mee naar huis.