Injectie tegen terugkeer huidkanker

Immunotherapie activeert immuunsysteem tegen uitzaaiingen

Een simpele injectie met synthetisch DNA kan mogelijk voorkomen dat huidkanker terugkeert. Dat hebben onderzoekers van Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam eerder aangetoond. In het najaar start een vervolgonderzoek. In zijn oratie legt medisch oncoloog Fons van den Eertwegh uit hoe het werkt: ‘Bij patiënten met een vroeg stadium van de meest dodelijke vorm van huidkanker, melanoom, kan na het aanvankelijk verwijderen van de tumor, de kanker toch nog terugkeren en uitzaaien. In het onderzoek hebben we gezien dat het lichaam onmiddellijk reageert op de injectie die het immuunsysteem stimuleert. Dat helpt waarschijnlijk om resterende tumorcellen op te ruimen en zo de terugkeer van de kanker te voorkomen.’ Van den Eertwegh houdt op 24 mei bij Amsterdam UMC zijn oratie bij de aanvaarding van zijn leerstoel klinische immuno-oncologie.

Melanoom is de meest agressieve vorm van huidkanker. Jaren na het verwijderen ervan kan deze nog terugkeren, vaak met dodelijke afloop. In de vervolgstudie, de INTRIM-studie, hoopt hij met de onderzoekers Tanja de Gruijl en Bas Koster bij een grotere groep melanoompatiënten aan te tonen dat de uitzaaiingen in de schildwachtklier verminderen door een eenmalige injectie met het synthetisch DNA, CpG genaamd. Daarnaast hopen ze te zien dat de ziekte bij minder patiënten zal terugkomen door deze kortdurende en weinig belastende immunotherapie. Alle Nederlandse ziekenhuizen kunnen meedoen met de studie.

Injectie is goedkoop en relatief weinig belastend voor de patiënt

‘De stof CpG lijkt op bacterieel DNA en wordt door het immuunsysteem als een mogelijke dreiging herkend waarop gereageerd moet worden. Het is een relatief goedkope stof. Inspuiting ervan, op de plek in de huid waar de tumor gezeten heeft, is voor de patiënt weinig belastend’, aldus Van Eertwegh. De stof komt terecht in de lymfeklieren, waar het direct de afweerrespons tegen eventueel achtergebleven of uitgezaaide kankercellen activeert. Op deze manier zou het mogelijk, -zelfs jaren later -, de terugkeer van de kanker tegengaan. Een positieve studie zou belangrijk zijn voor melanoompatiënten en kan tevens op termijn de kosten van de gezondheidszorg in patiënten met melanoom kunnen drukken.

Vroeg injecteren voorkomt jaren later terugkeer melanoom

Onderzoekers van Amsterdam UMC, locatie VUmc, deden in 2004 tot 2007 een onderzoek onder 52 patiënten met melanoom in een vroeg stadium. Van de patiëntengroep (30 personen) die de injectie met een lage dosis CpG kregen, kregen twee mensen (dus minder dan 10% van de deelnemers) in 2015 uitzaaiingen. Beiden zijn overleden. Van de controlegroep was het melanoom bij 9 mensen (40%) uitgezaaid; van hen zijn zes mensen overleden; drie zijn opnieuw geopereerd aan huidkanker. Deze studie toont aan, weliswaar in een kleine groep, dat de injectie de afweer tegen melanoom activeert. Dit zorgt er waarschijnlijk voor dat de terugkeer van kwaadaardige huidkanker voorkomen wordt bij een deel van de behandelde patiënten. Voordat deze mooie resultaten consequenties gaan hebben voor patiënten, moeten de bevindingen nog wel bevestigd worden in de grotere studie.