Promotie: immuunsysteem bij MS verder ontrafeld

Gepubliceerd op: Wed Feb 22 18:19:00 CET 2023

Lynn van Olst onderzocht tijdens haar promotie de veranderingen die plaatsvinden in het bloed en in de hersenen tijdens MS, maar ook bij veroudering en gedurende de ziekte van Alzheimer. Haar onderzoek laat zien dat het immuunsysteem een centrale rol speelt bij deze hersenziektes en dat deze ziektes zich ook afspelen in het bloed. Deze bevindingen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe immuuntherapieën die neurodegeneratie en cognitieve achteruitgang kunnen vertragen of voorkomen. Van Olst promoveert op vrijdag 24 februari aan Amsterdam UMC. We gaan hier alleen in op de resultaten van haar MS-onderzoek.

Microglia: goed of slecht

Van Olst bestudeerde samen met collega Carla Rodriguez-Mogeda de microglia bij mensen met progressieve MS met ontsteking van de hersenvliezen (meningen). Ze gebruikten hiervoor hersenmateriaal van overleden MS-donoren. Microglia zijn spinachtige cellen die de hersenen beschermen tegen ziekteverwekkers en helpen om zenuwcellen gezond te houden.

Ze ontdekten dat de microglia twee variaties aannamen. Dit hebben ze daarna verder bestudeerd in een ziektemodel voor MS. Eerst omarmden de microglia de zenuwcellen, maar na een langere tijd lieten ze los van de zenuwcellen en strekten ze hun pootjes meer uit. In hersengebieden waar ze de tweede microglia variant met uitgestrekte pootjes vonden, zagen ze dat er ook meer hersenschade had plaatsgevonden. Van Olst denkt dat de microglia eerst de zenuwcellen beschermen tegen ontstekingen in het hersenvlies (en daarom dicht om de zenuwcellen heen liggen), maar dat ze uiteindelijk deze beschermende functie verliezen. Dit laat zien dat ontsteking van het hersenvlies een verlies van zenuwcellen in progressieve MS kan veroorzaken, en dat microglia hier een belangrijke rol bij spelen.

NK-cellen bij MS

Samen met collega Sabela Rodríguez-Lorenzo vond Van Olst dat Natural Killer cellen (NK-cellen) met het eiwit CD56 op het oppervlakte meer voorkwamen in de hersenen van mensen met progressieve MS. Natural Killer cellen (NK-cellen) worden zo genoemd omdat zij in ons lichaam een natuurlijke afweeractiviteit hebben tegen virussen en bacteriën. Deze cellen zijn nog niet vaak in verband gebracht met MS. De NK-cellen hoopten zich op in de gebieden rondom de hersenholtes. Deze gebieden hebben een hoger risico op ontstekingen bij MS. Om er zeker van te zijn dat wat ze zagen klopte, hebben zij ook de gebieden rondom de hersenholtes van overleden mensen met progressieve MS bestudeerd onder de microscoop. Hier bleken inderdaad meer CD56 NK-cellen aanwezig te zijn. Hoewel de naam anders vermoedt, denkt Van Olst dat deze ‘killer-cellen’ de ontstekingen in de hersenen proberen af te remmen.

Nieuwe aangrijpingspunten voor therapieën

Dankzij het onderzoek van Van Olst begrijpen we nu beter hoe ontstekingscellen betrokken zijn bij de progressieve fase van MS. Deze bevindingen zullen helpen om een nieuwe therapie te vinden die MS kan voorkomen of vertragen. Op dit moment wordt er verder onderzoek gedaan in de groep van dr. Witte (copromotor van Olst) naar de precieze samenstelling van ontstekingscellen in de hersenvliezen van mensen met MS. Daarnaast wordt er onderzocht of microglia zowel ‘goed’ als ‘slecht’ kunnen zijn in de hersenen van MS-patiënten, en hoe we ‘slechte’ microglia weer ‘goed’ kunnen maken. Verder wordt er in de groep van prof. de Vries (promotor Van Olst) onderzoek gedaan naar de rol van de NK-cellen in de hersenen van MS-patiënten.

Microglia and beyond: Immune networks in neurodegenerative diseases

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door Stichting MS Research

    Gepubliceerd op: Wed Feb 22 18:19:00 CET 2023